- قاضی نورالله شوشتری (رُلْ لا هَِ تَ)
ابن سید شریف الدین شوشتری مرعشی سیدی است جلیل که نسب وی با بیست ویک واسطه به سید علی مرعشی. و با بیست وشش واسطه به حضرت زین العابدین میرسد. وی از اعاظم علمای اسلام در عصر صفویه و فقیه اصولی، محدث رجالی، ادیب ریاضی و معقولی منقولی، متکلم جدلی شاعر ماهر و به کمالات صوری و معنوی معروف است. او به سال 956 هجری قمری در شهر شوشتر متولد شد و در همان شهر به تحصیل علم همت گماشت و به سال 979 به مشهد رفت و از محضر درس علامه عبدالواحد شوشتری بهره مند گردید. سپس به سال 993 در زمان اکبرشاه هندی به هندوستان رفت. و مدتی در لاهور متصدی منصب قضاء شد و اهتمام تمام در انجام دادن وظائف و امر به معروف و نهی از منکر و تبلیغات دینی داشت و تألیفات سودمند و بسیاری در فنون مختلف پرداخت که همه حاکی از تبحر و جامعیت او در معقول و منقول میباشد. در تألیفات وی روانی و شیوائی و شیرینی و جذبۀ خاصی است که دلها را تحت تأثیر قرار میدهد. علامه سید شهاب الدین مرعشی نجفی در مقدمۀ کتاب احقاق الحق از یکصدوچهل تألیف از تألیفات وی نام برده اند و از آنجمله است: 1- احقاق الحق. این کتاب را در رد کتاب ابطال الباطل قاضی فضل بن روزبهان که در رد کتاب نهج الحق و کشف الصدق علامۀ حلی است تألیف کرد و در فن خود بهترین کتاب است. کتاب مزبور چند مرتبه به چاپ رسیده و اینک چاپ خانه اسلامیه تهران دست بکار چاپ دیگر از آن است که بیش از ده جلد پیش بینی میشود و تا کنون سه جلد آن چاپ و منتشرشده است. امتیاز این چاپ مقدمۀ پرارزش و حواشی محققانه و سودمندی است که به قلم آیهالله مرعشی نجفی زیب آن گردیده است. 2- القام الحجر فی الرد علی بن الحجر. 3- تفسیر قرآن در چند جلد. 4- حاشیه بر شرح مواقف. 5- حاشیه بر تفسیر بیضاوی. 6- حاشیه بر شرح اشارات محقق طوسی. 7- دلائل الشیعه فی الامامه. 8- دیوان قصائد. 9- دیوان شعر. 10- دافعه الشقاق 11- الذکر الابقی. 12- رساله فی ذکر اسامی وضاعی الحدیث و بیان احوالهم. 13- رساله فی رد شبهه فی تحقیق العلم الالهی. 14- رساله فی حقیقه الوجود و رساله اخری فی انه لامثل له. 15- النور الانور الازهر فی تنویر خفایا رساله القضاء و القدر للعلامه الحلی. 16- رساله ای در اسطرلاب و این رساله مشتمل بر صد باب وفارسی است. 17- رساله فی الکلیات الخمس. 18- شرح گلشن راز شبستری. 19- الصوارم المهرقه فی الرد علی الصواعق المحرقه. 20- گوهر شاهوار، فارسی. 21- گل و سنبل، فارسی. 22- کتاب فی القضا و الشهادات. 23- مجالس المؤمنین و این کتاب مشهوری است و چند مرتبه چاپ شده است. 24- الشرح علی مقامات الحریری. 25- الشرح علی مقامات بدیع الزمان. قاضی نورالله در نظم عربی و فارسی نیز دستی توانا داشته و شعر نیکو میسروده و به نوری تخلّص میکرده است و اینک نمونه هائی از اشعار او:
لقد اسمعت لو نادیت حیا
ولکن لاحیاه لمن تنادی
و ناد لونفخت بها اضائت
و لکن انت تنفخ فی رمادی.
#
شه سریر ولایت علی عالیقدر
که کنه او نشناسد جز ایزد متعال
بقرب پایۀ حقش نمیرسد هر چند
ز شاخ سدره کند وهم نردبان خیال
تا آنکه گوید:
خوشا دمی که شوی ساقی شراب طهور
موالیان تو نوشند جام مالامال
از آن میی که گر ابلیس از آن خورد جامی
چو جبرئیل شود از مقربان جلال.
#
به تاراج دل ما هر زمان ای غم چه می آیی
متاع خانه درویش غارت را نمی شاید.
#
عشق تو نهالی است که خواری ثمر اوست
من خاری از آن بادیه ام کاین شجر اوست
بر مائدۀ عشق اگر روزه گشائی
هشدار که صدگونه بلا ماحضر اوست
وه کاین شب هجران تو بر ما چه دراز است
گوئی که مگر صبح قیامت سحر اوست
فرهادصفت این همه جان کندن نوری
در کوه ملامت به هوای کمر اوست.
وی به سال 1019 هجری قمری به دنبال تألیف کتاب احقاق الحق بدست مخالفان کشته شد و موافق نوشتۀ قاموس الاعلام وی پس از تألیف کتاب احقاق الحق و مجالس المؤمنین به امر جهانگیر شاه احضار و از مذهبش استفسار شد در پاسخ از راه تقیه گفت سنی هستم شاه گفت جزای قاضی دروغگو چیست ؟ گفت عزل و تعزیر است. پس او را از قضاوت عزل و به تازیانه تعزیر کرد، وی در ضربه سوم وفات یافت. قبرش در اکبرآباد هند معروف و مزار است. صاحب مستدرک گوید، وی را به شهید ثالث موصوف دارند. رجوع به مقدمۀ احقاق الحق تألیف آیه الله مرعشی نجفی و هدیه الاحباب ص 179 و قاموس الاعلام ترکی ج 6 ص 4618 و ریاض العلماء تألیف میرزا عبدالله افندی ج 5 و امل الامل و روضات چ 2 ص 731 و 501 و شهداء الفضیله چ نجف ص 71 و کشف الحجب چ کلکته ص 27 و تذکرۀ علمای هند چ لکهنو ص 245 و طبقات اکبری چ منشی نولکشور ص 292 و تذکرهالشعراء چ علیگره ص 139 و نزهه الخواطر و بهجه المسامع و النواظرچ حیدرآباد جزء پنجم ص 425 و صبح گلشن چ شاه جهانی در شهر هوپال ص 559 شود
لقد اسمعت لو نادیت حیا
ولکن لاحیاه لمن تنادی
و ناد لونفخت بها اضائت
و لکن انت تنفخ فی رمادی.
#
شه سریر ولایت علی عالیقدر
که کنه او نشناسد جز ایزد متعال
بقرب پایۀ حقش نمیرسد هر چند
ز شاخ سدره کند وهم نردبان خیال
تا آنکه گوید:
خوشا دمی که شوی ساقی شراب طهور
موالیان تو نوشند جام مالامال
از آن میی که گر ابلیس از آن خورد جامی
چو جبرئیل شود از مقربان جلال.
#
به تاراج دل ما هر زمان ای غم چه می آیی
متاع خانه درویش غارت را نمی شاید.
#
عشق تو نهالی است که خواری ثمر اوست
من خاری از آن بادیه ام کاین شجر اوست
بر مائدۀ عشق اگر روزه گشائی
هشدار که صدگونه بلا ماحضر اوست
وه کاین شب هجران تو بر ما چه دراز است
گوئی که مگر صبح قیامت سحر اوست
فرهادصفت این همه جان کندن نوری
در کوه ملامت به هوای کمر اوست.
وی به سال 1019 هجری قمری به دنبال تألیف کتاب احقاق الحق بدست مخالفان کشته شد و موافق نوشتۀ قاموس الاعلام وی پس از تألیف کتاب احقاق الحق و مجالس المؤمنین به امر جهانگیر شاه احضار و از مذهبش استفسار شد در پاسخ از راه تقیه گفت سنی هستم شاه گفت جزای قاضی دروغگو چیست ؟ گفت عزل و تعزیر است. پس او را از قضاوت عزل و به تازیانه تعزیر کرد، وی در ضربه سوم وفات یافت. قبرش در اکبرآباد هند معروف و مزار است. صاحب مستدرک گوید، وی را به شهید ثالث موصوف دارند. رجوع به مقدمۀ احقاق الحق تألیف آیه الله مرعشی نجفی و هدیه الاحباب ص 179 و قاموس الاعلام ترکی ج 6 ص 4618 و ریاض العلماء تألیف میرزا عبدالله افندی ج 5 و امل الامل و روضات چ 2 ص 731 و 501 و شهداء الفضیله چ نجف ص 71 و کشف الحجب چ کلکته ص 27 و تذکرۀ علمای هند چ لکهنو ص 245 و طبقات اکبری چ منشی نولکشور ص 292 و تذکرهالشعراء چ علیگره ص 139 و نزهه الخواطر و بهجه المسامع و النواظرچ حیدرآباد جزء پنجم ص 425 و صبح گلشن چ شاه جهانی در شهر هوپال ص 559 شود